BA Kunstgeschiedenis Leerlijnen

Dingen die nog nooit gemaakt of gedaan zijn, worden creatief genoemd. Er is echter een verschil tussen persoonlijke creativiteit – zelf iets voor het eerst doen – en historische creativiteit. Dit slaat op handelingen of producten die de geschiedenis in zijn gegaan om hun originaliteit. Dus ondanks dat we tegenwoordig allemaal de gereedschappen hebben om (persoonlijk) creatief te zijn, is lang niet iedereen dat in historische zin. Creativiteit in de wetenschap valt daarom te vergelijken met historische creativiteit: creatief onderzoek overstijgt persoonlijke creativiteit en beïnvloedt een breder academisch veld. 

​

Kenmerken:

• Creativiteit wordt gekenmerkt door nieuwigheid

• Creatieve producten zijn vaak opgebouwd uit reeds bestaande bouwstenen

• Creativiteit bestaat dus vaak uit het maken van onbekende combinaties uit bekende ideeën

• Oplossingsgerichtheid: creativiteit wordt ingezet om problemen op te lossen en nieuwe kennis te vergaren.
   

Dit is waarom creativiteit zo cruciaal is in de wetenschap, waar men vragen wil beantwoorden om nieuwe kennis te vergaren.

​

How to:

• Kennis:

Kennis is de basis van alle vormen van creativiteit. Als je een vakgebied op z’n kop wilt zetten met een creatieve inslag, zul je allereerst de regels, aannames en kennis van dat gebied moeten doorgronden. Bespreek deze in het werkstuk en laat zien dat je bekend bent met de geaccepteerde gang van zaken, theorieën, aannames, bekende auteurs, etc., alvorens je met een totaal ander soort onderzoek aanvangt of alle geaccepteerde aannames binnenstebuiten keert.
 

• Oefening, vaardigheid, talent:

Ieder vakgebied is gekenmerkt door technische en culturele regels die bepalen hoe er gecreëerd kan worden. Het kunnen hanteren en bespelen van deze regels vereist niet alleen (voor)kennis, maar ook oefening, vaardigheid en talent. Dwing jezelf dus bij ieder onderzoek dat je doet om zo vindingrijk mogelijk te zijn. Dit oefent je in het creatief denken en brengt je daarin keer op keer een stapje verder.
 

• Flexibiliteit:

De essentie van creativiteit is het maken van onbekende combinaties uit bekende ideeën: het samenbrengen van twee of meer bestaande ideeën tot iets nieuws. Daarom is een flexibele geest net zo belangrijk als het bezitten van veel kennis en het opdoen van oefening.

Kijk dus bij het doen van onderzoek verder dan alleen het eigen vakgebied en schuif heen en weer met ideeën of voorbeelden totdat dit ineens een interessante combinatie oplevert waar je mee verder kan. De inspiratie hiervoor of een van de elementen van zo’n interessante combinatie, kan evengoed uit een ander domein komen dan datgene waarin jij gespecialiseerd bent.

Naast het combineren van vakgebieden (interdisciplinariteit), kun je ook tot creatieve combinaties komen door bepaalde kwesties die in verschillende tijdvakken een rol speelden in relatie tot elkaar te bespreken.

Let wel: in sommige domeinen is het lastiger om onbekende combinaties te maken dan in andere domeinen, simpelweg vanwege het feit dat sommige vakgebieden strakkere regels volgen dan andere.
 

• Trial and error:

Alleen door uitproberen zal je tot nieuwe combinaties komen. Dit vereist dus een aanpak van trial and error.

​

• Serendipiteit:

Een groot onderdeel van het creatieve proces bestaat uit het zogenaamd ontdekken van een onbekend, onontgonnen gebied zonder landkaart. Omdat je vaak nog niet weet waar het onderzoek en dus de uitkomsten naartoe zullen gaan, is serendipiteit heel belangrijk. Serendipiteit staat voor het vinden van iets onverwachts maar bruikbaars terwijl je op zoek was naar iets totaal anders. Sterker nog, hoe onduidelijker de landkaart, hoe groter de kans is dat je in een onverwacht maar interessant gebied beland. Sta dus open voor veranderingen in het onderzoek en nieuwe inzichten die je van pad doen veranderen tijdens het schrijven.
 

• Voorbereiding en evaluatie:

Dit zijn de elementen in een creatief proces die bewust kunnen worden uitgevoerd én onmisbaar zijn.
 

• Neem voldoende tijd:

Het onbewuste brein is daarentegen beter in het filteren en verwerken van data en in het maken van intuïtieve beslissingen en flexibele combinaties. Het is daarom het onbewuste brein dat de cruciale inzichten genereert, vaak sluimerend op momenten waarop je niet bewust met het onderwerp bezig bent. Gun jezelf daarom de tijd om ideeën voor onderzoeken te laten borrelen.
 

• Divergent & convergent denken:

Het oplossen van een probleem vereist zowel divergent denken (afwijkend, anomaal denken om tot zoveel mogelijk potentiële, nieuwe oplossingen te komen), als convergent denken (tot de beste oplossing komen). Laat je geest dus eerst volledig de vrije loop in het divergente proces en pas later is het tijd to kill your darlings.
 

• Formuleer welke inzichten je hebt opgedaan:

Het vinden van een creatieve oplossing leidt vaak tot een inzicht, een ‘aha-moment’. Zo’n nieuw inzicht plaatst datgene wat bekend is, in een nieuwe conceptuele context. Het is daarom belangrijk om aan het einde van het onderzoek nadrukkelijk aan te geven welke nieuwe inzichten je hebt opgedaan en hoe deze de bestaande conceptuele domeinen beïnvloeden.